اصطلاح یوروکارنسی یا ارز غیرمستقیم، به ارزی اطلاق می شود که خارج از سرزمین اصلی باشد و بانکی که بر اساس این نوع ارز، به ارایه سرویس می پردازد، یوروبانک یا بانک غیرسرزمینی نام دارد.
بر این اساس یورومارکت یا بازار غیرسرزمینی نیز میتواند شکل گیرد که در آن تنوعی از خریداران و فروشندگان خدمات از بانکهای غیرسرزمینی حضور دارند و خدمات خود را بر اساس ارزهای غیرمستقیم ارایه میکنند[1].
مطابق با برآورد سال 2016 بانک فدرال رزرو، روزانه در حدود 140 میلیارد دلار در این بازار گردش مالی وجود دارد. میانگین تراکنشها از 25 میلیون دلار شروع و گاها به یک میلیارد دلار هم میرسد[2].
در این نوع بانکداری، یک بانک که فاقد مجوز دلاری است، با افتتاح حساب در یک بانک دارای مجوز دلاری یا بر پایه اسکناس میتواند حساب دلاری افتتاح نماید. این نوع از حسابهای دلاری که دلار غیرمستقیم نامیده میشوند، حجم قابل توجهی از عملیات بانکی بینالمللی را بخود اختصاص میدهند. چرا که تعداد بانکهایی که از بانک مرکزی آمریکا مجوز عملیات دلاری دارند در حدود 6000 بانک است، اما تعداد بانکهایی که عملیات دلاری انجام میدهند متجاوز از چند ده هزار بانک است. غالب بانکها علاوه بر انجام بانکداری با ارز محلی، به ارایه خدمات دلاری و یورویی نیز میپردازند.
مهمترین ارز حاضر در بازار یوروکارنسی یوردالر یا دلار اروپایی است. یورودالر به حسابهای دلاری خارج از آمریکا اطلاق میشود که تحت مقررات بانکی آمریکا قرار ندارند. از آنجایی که این حسابها در ابتدا در اروپا شکل گرفت، عبارت دلار اروپایی را به خود اختصاص داد. اگرچه هماکنون کشورهایی مانند کانادا، جزیره کیمن، هنگکنگ، سنگاپور، پاناما، ژاپن، امارات متحده عربی و مانند آن مهمترین مکانهای نگهداری این نوع ارز میباشد. بنابراین، پیشوند "یورو" قبل از یک واحد پولی، نه به پول واحد اتحادیه اروپا ارتباط دارد و نه به منطقه جغرافیایی اروپا.
برآورد حجم این نوع دلار با توجه به اینکه مشخص نیست در کدام بانک ایجاد شده است، دشوار است. اما آمار منتشر شده توسط بانک تسویه بینالملل، در حدود 5 تریلیون دلار (معادل 26 درصد نقدینگی آمریکا) به این شکل دلار خارج از خاک آمریکا ایجاد شده است. همانطور که بیان شد، این نوع دلار نه تحت کنترل بانک مرکزی آمریکا و نه تحت کنترل بانک مرکزی کشوری است که دلار در آنجا خلق شده است. بعنوان مثال، یورودالر خلق شده در لندن، نه تحت کنترل بانک مرکزی انگلیس و نه تحت کنترل بانک مرکزی آمریکاست[3].
برای بکارگیری این نوع بانکداری در محدوده سرزمینی ایران، لزوما نیازی به اتصال آن به بانکهایی که در خاک آمریکا حضور دارند نیست؛ بلکه به پشتوانه هر نوع دارایی میتوان حساب دلاری در بانکهای تجاری ایرانی افتتاح کرد. بعنوان نمونه اسکناس دلار، پرداخت ریالی و طلا میتوانند منشا افتتاح حساب دلاری شوند. در این نوع حساب، تعهد بانک برای برگشت پول همان دارایی که در ابتدا از مشتری دریافت شده است و با نرخ روز خواهد بود.
[1] https://www.investopedia.com/terms/e/eurocurrencymarket.asp
[2] http://ritholtz.com/2015/06/the-eurodollar-market-in-the-united-states/
[3] http://www.rperotti.com/corso30442/chapter0720160915v10.pdf